Klasyczne baśnie pełne są księżniczek pozamykanych w wieżach, oczekujących pomocy rycerza, księżniczek-ofiar, które niczym bohaterki starych filmów urzekają wyglądem i niewinnością, ale które rzadko kiedy potrafią o siebie zadbać. Co innego chłopki, proste dziewczęta zmuszone przez sytuację do podróży w nieznane albo odbycia niebezpiecznych prób. Te znają ciężar pracy, nic nie jest im dane ot tak, a na "happy end" zapracowują dobrocią serca i... pracą własnych rąk, wyrzeczeniami. Tak jest, klasyczne baśnie nie są zbyt łagodne dla królewskich córek. Możecie mi zawierzyć - o baśniach pisałam doktorat!
Co innego reinterpretacje klasycznych opowieści, które zrywają ze schematycznością i stawiają kobiece bohaterki w zupełnie nowych rolach czy świetle. W latach 90. Disney zabrał się za przerabianie niektórych dobrze znanych nam* opowieści. Scenarzyści, świadomi zmieniającego się świata, postanowili postawić w centrum królewnę, której dano prawo głosu. Arielka nie oddaje życia za ukochanego, ale walczy o miłość. Bella ratuje ojca i przemienia Bestię w księcia, Mulan ocala całe Chiny, Merrida udowadnia, że doskonale radzi sobie bez mężczyzny u boku (a za mąż wyjdzie z miłości i w odpowiednim dla siebie czasie), a Roszpunka ucieka z domu, żeby zrealizować swoje marzenie. Im bliżej drugiej dekady XXI wieku, tym więcej pewnych siebie kobiecych bohaterek w disneyowskich animacjach. "Kraina lodu" zrywa ze schematem miłości od pierwszego wejrzenia i czarodziejską mocą "pocałunku prawdziwej miłości" - ten nie musi bowiem wcale być udziałem zakochanej w sobie pary. Annę ocaliła miłość siostry, a w "Czarownicy" to pocałunek matki chrzestnej wybudził Aurorę ze snu. Księżniczka Jasmine z "Aladyna" już w animacji była silną kobiecą postacią, ale to film z 2019 roku podarował jej własny utwór muzyczny o znamiennym tytule "Milczeć" (ang. "Speachless"). W jednej ze scen III aktu bohaterka z mocą wykrzykuje, że nie ma już zamiaru milczeć i nie będzie tego robić - jednocześnie nie daje sobą manewrować i udowadnia, że jest zdolna zasiąść na sułtańskim tronie jako pełnoprawna władczyni (co zresztą się dzieje - inaczej niż w animacji, gdzie to mężczyźni dzierżą władzę).
* Czy aby na pewno dobrze nam
znanych? Okazuje się, że wersje Disneya tak dobrze rozgościły się w
ludzkiej świadomości, że wielu to je podaje jako właściwe historie czy
to królewny Śnieżki, Śpiącej Królewny, czy Małej Syrenki. Więcej: zdarza
się, że uznaje się Disneya za klasyka pokroju Grimma lub Andersena!
Świat się zmienia i nie ma co udawać, że jest inaczej. Sto lat temu Polki uzyskały prawa wyborcze, dzisiaj mierzymy się z kolejnymi wyzwaniami. Jedno jest pewne: kobiety są silne i coraz bardziej świadome tej siły. Odważne i pragnące się realizować. Patriarchalizm w swojej tradycyjnej, skostniałej formie - wraz z wytworzonymi przez siebie narracjami - musi odejść albo co najmniej ulec transformacji. Pozwólmy dziewczynkom spełniać marzenia. Przypomnę kierowane do nich hasło z reklam lalek Barbie (firma Mattel także dostosowuje przekaz do zmieniającej się rzeczywistości): Możesz być, kim chcesz!
W odpowiedzi na potrzebę nowych baśni dla dziewczynek, Natasha Farrant napisała osiem przepięknych historii o księżniczkach, które zebrała w tomie "Eight Princesses and a Magic Mirror" ("Osiem księżniczek i magiczne zwierciadło") po polsku wydane jako "Księżniczki buntowniczki. Historie o odwadze, przyjaźni i innych wartościach".
